घोराही / सामाजिक संजाल: युवाहरुको मानसिक स्वास्थ्यमा बढ्दो चुनौती र भविष्यका सम्भावित खतराहरू ?
वर्तमान समयमा सामाजिक संजालले युवा पुस्ताको जीवनमा गहिरो प्रभाव पार्दै आएको छ। यो प्लेटफर्मले सूचना आदान-प्रदान गर्न, मित्रता सञ्जालको विस्तार गर्न, र व्यक्तित्व विकासमा सकारात्मक योगदान पुर्याए तापनि, यसका नकारात्मक पक्षहरूलाई नजरअन्दाज गर्न सकिन्न। सामाजिक संजालले युवाहरुलाई विश्वव्यापी मञ्च प्रदान गरेको छ, जहाँ उनीहरूले आफ्ना विचार, विचारधारा, र जीवनशैली प्रस्तुत गर्न सक्छन्। तर, यही प्लेटफर्म आउने समयमा युवाहरूको मानसिक स्वास्थ्यमा गम्भीर चुनौतीको कारक बन्न सक्छ। विशेषज्ञहरूका अनुसार, भविष्यमा यो देशमा युवाहरूको ‘डिप्रेशन’ को प्रमुख कारण नै सामाजिक संजाल हुने सम्भावना छ।
युवाहरूले सामाजिक संजालमा जस्तोसुकै प्रकारका ट्रोल, आलोचना, र नकारात्मकता सामना गर्नुपर्दा, उनीहरूको आत्मसम्मानमा गहिरो असर पर्न सक्छ। आजकलको डिजिटल युगमा, विशेष गरी युवा अवस्थाका व्यक्तिहरू मनोवैज्ञानिक रुपमा कमजोर र संवेदनशील हुन्छन्, जसले गर्दा उनीहरू सजिलै ‘डिप्रेशन’ को शिकार बन्न सक्छन्। सामाजिक संजालमा देखिने आकर्षक जीवनशैली, सफलता, र लोकप्रियताले युवाहरूमाझ अस्वस्थ प्रतिस्पर्धा र तुलना भावना जन्माउँछ। यसले गर्दा उनीहरू आफूलाई अरूसँग तुलना गर्दा आफ्नो मूल्य घटेको महसुस गर्न सक्छन्, जुन दीर्घकालीन रूपमा मानसिक स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर पार्न सक्छ।
सामाजिक संजालको अर्को ठूलो समस्या भनेको यसमा देखिने अधिकांश चिजहरु बिकाउ भएको हो। “ट्रोल खरिद गर्नु,” “अनुयायीहरु खरिद गर्नु” जस्ता क्रियाकलापहरूले समाजमा गलत दृष्टिकोणलाई प्रवर्द्धन गरेको छ। वास्तविक जीवनमा जो कोहीले पनि आफ्नो व्यक्तित्व, प्रतिष्ठा, वा लोकप्रियता किनेर वा निर्माण गरेर प्राप्त गर्न सक्दैन। तर सामाजिक संजालमा, यी चिजहरू सजिलै खरिद गर्न सकिन्छ। अनुयायीहरूको संख्या वा लोकप्रियता जस्ता चिजहरू, जुन वास्तविक जीवनमा मापन गर्न कठिन छ, यहाँ एक क्लिकमा खरिद गर्न सकिन्छ। यसले गर्दा युवाहरू वास्तविकता र सामाजिक संजालको दुनियाँ बीचको भिन्नता छुट्टाउन असमर्थ भइरहेका छन्। उनीहरू एक काल्पनिक दुनियाँमा बाँच्न थाल्छन्, जहाँ सत्यता र झूटबीचको सीमा हराएको छ। यस प्रकारको भ्रमित दुनियाँमा बाँच्दा, युवाहरू मानसिक तनाव र डिप्रेशनको शिकार बन्दै गएका छन्।
यस समस्यालाई हल गर्न, हामीले युवाहरूलाई सामाजिक संजालमा सन्तुलित र जिम्मेवार प्रयोग गर्न प्रोत्साहित गर्नुपर्छ। उनीहरूलाई सामाजिक संजालमा सक्रिय रहनु महत्वपूर्ण छ, तर यसलाई जीवनको अभिन्न अंग बनाउनु भने सचेत हुनुपर्दछ। वास्तविक जीवनका अनुभव, सम्बन्ध, र उद्देश्यलाई प्राथमिकता दिनु, र सामाजिक संजाललाई एक सन्तुलित तरिकाले प्रयोग गर्नु नै सही दिशा हो। यसरी मात्रै हामीले आउने समयका सम्भावित खतराहरुलाई कम गर्न सक्दछौं। मानसिक स्वास्थ्यलाई सुरक्षित राख्नको लागि सामाजिक संजालको प्रभावलाई गहिरो रुपमा बुझ्न, व्यवस्थापन गर्न, र यसको सकारात्मक पक्षलाई उपयोग गर्न आवश्यक छ।
सामाजिक संजालले युवाहरूको जीवनमा अनेकौं अवसरहरू ल्याएको छ, तर यसको गलत प्रयोगले उनीहरूको मानसिक स्वास्थ्यमा गम्भीर असर पुर्याउन सक्छ। त्यसैले, युवाहरूलाई समयमै चेतना फैलाउने, जिम्मेवार बनाउन, र उनीहरूको मानसिक स्वास्थ्यलाई सुरक्षित राख्ने प्रयास गर्नुपर्नेछ। सामाजिक संजालमा बिताएको समयलाई सन्तुलित गर्न, वास्तविक जीवनका सम्बन्धहरूलाई महत्व दिन, र व्यक्तिगत विकासमा ध्यान दिन उनीहरूलाई प्रेरित गर्नु अत्यन्त महत्वपूर्ण छ। यस्तै कदमहरू उठाउन सकेमा मात्र, हामीले यो डिजिटल युगमा युवाहरूको मानसिक स्वास्थ्यलाई सुरक्षित राख्न सक्नेछौं।
( लेखक अम्बिकेश्वरी क्याम्पस घोराही दाङका स्ववियु सभापति हुन । )
